«Η Πάπισσα Ιωάννα» θεωρείται το σημαντικότερο από τα έργα του Εμμανουήλ Ροΐδη και ένα από τα σπουδαιότερα ελληνικά μυθιστορήματα, το οποίο τελικά αφορίστηκε ως «αντιχριστιανικόν και κακόηθες». Το μυθιστόρημα βασίζεται στο σχετικό μεσαιωνικό θρύλο της Πάπισσας Ιωάννας, σύμφωνα με τον οποίο μια γυναίκα προσποιούμενη ότι ήταν άντρας, βρέθηκε στο θρόνο του Βατικανού κατά την περίοδο 855-858. Το έργο αυτό βρίθει παραπομπών και υποσημειώσεων και είναι στην ουσία ένα σατυρικό μυθιστόρημα, που ο συγγραφέας έρχεται σε ρήξη με την κρατούσα λογοτεχνική παράδοση, τον ρομαντισμό και την ενίσχυση του κύρους της Εκκλησίας.

Λίγα λόγια για την υπόθεση του έργου:
Η αφήγηση ξεκινά από την ιστορία των γονέων της Ιωάννας, δύο ιεραποστόλων και συνεχίζει με την ένταξή της στον μοναχισμό σε νεαρή ηλικία, τη γνωριμία και τον έρωτά της για τον μοναχό Φρουμέντιο. Τα ταξίδια τους, με την Ιωάννα μεταμφιεσμένη σε άντρα, στη Γερμανία, στην Ελβετία και τη Γαλλία, τη μακροχρόνια παραμονή τους στην Αθήνα και την εγκατάσταση της Ιωάννας στη Ρώμη. Την άνοδό της στην εκκλησιαστική ιεραρχία που την οδήγησε τελικά στο παπικό αξίωμα. Την ερωτική της σχέση με τον θαλαμηπόλο της, την εγκυμοσύνη και τέλος την αποβολή και τον θάνατό της κατά τη διάρκεια μιας λιτανείας.