455γρ 

Από τις τρεις περιοχές που συγκροτούν το φιλοσοφικό σύστημα του Georg Hegel, λόγος - φύση - πνεύμα, η τρίτη είναι η ανώτερη και περιεκτικότερη. Η ουσία του πνεύματος έγκειται στην αυτογνωσία, στον αυτοκαθορισμό και στην απεραντοσύνη. Αλλά το πνεύμα δεν είναι κάτι στατικό και τελεσίδικο: αυτοαναπτύσσεται και αυτοτελειοποιείται. Ο Hegel αναθέτει τη μελέτη της αυτοανάπτυξης σε μια εκπληκτική συνάθροιση φιλοσοφικών επιστημών: Ανθρωπολογία, Φαινομενολογία του πνεύματος, Ψυχολογία, Φιλοσοφία του δικαίου, ατομική και κοινωνική Ηθική, Αισθητική, Φιλοσοφία της θρησκείας, Ιστορία της Φιλοσοφίας. Ο παρών τόμος (§§ 377-482 από τη χεγκελιανή Εγκυκλοπαίδεια των φιλοσοφικών επιστημών, γ΄ έκδοση: 1830. . .) εκθέτει συνοπτικά τα περιεχόμενα των τριών πρώτων από αυτές τις επιστήμες. (Γιάννης Τζαβάρας)